ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁਆਦਲੇ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਪਦਾਰਥ ਹਨ—ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਨਾਲ ਬਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ (ਦਹੀਂ, ਮੱਖਣ, ਪਨੀਰ ਆਦਿ), ਅਨਾਜ (ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰੈੱਡ ਜਾਂ ਪਾਸਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਸਿਵਾਏ ਆਂਡਿਆਂ ਵਾਲੇ ਨੂਡਲਜ਼ ਦੇ); ਦਾਲਾਂ, ਮੇਵੇ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਬੀਜ, ਫਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਵਾਲੇ ਪੀਣ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੇ ਸੁਆਦਿਸ਼ਟ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਅਜਿਹੇ ਭੋਜਨ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਮਿਨਰਲ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਐਨਜ਼ਾਈਮ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਨੂੰ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਤਿਸੰਗੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਸਤਿਸੰਗੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵੈਸ਼ਨੋ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਗਪਗ ਸਭ ਦੁਕਾਨਾਂ, ਆਨਲਾਈਨ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ (Online Websites), ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ (Health Food Stores) ਦੇ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਹਜ਼ੂਰ ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਨ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤਾਰ-ਪੂਰਵਕ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ:

ਬਿਨਾਂ ਜੀਵ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਰਹਿ ਸਕਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸੰਤ-ਮਹਾਤਮਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਵੈਸ਼ਨੋ ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਭੋਜਨ ਨਾਲ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਬਿਤਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਤੱਤ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ (ਫਲ-ਸਬਜ਼ੀਆਂ) ਦੀ ਜਾਨ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਇਸ ਲਈ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਵੀ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।...

ਪਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖ-ਜਨਮ ਦੇ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਅੰਤਿਮ-ਮੰਜ਼ਿਲ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਪੇਟ ਭਰਨ ਲਈ ਪਸ਼ੂਆਂ, ਪੰਛੀਆਂ, ਮੱਛੀਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੁਰੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਅਵੱਸ਼ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਬੋਝ ਏਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਲਦੀ ਚੱਲਣਾ ਜਾਂ ਦੌੜਨਾ ਤਾਂ ਇਕ ਪਾਸੇ ਰਿਹਾ, ਸਾਡੇ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਖੇਲ-ਤਮਾਸ਼ੇ ਲਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਤਾਂ ਭੋਜਨ ਲਈ ਮਾਰਨ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਬੁਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਬੋਝ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।...

ਇਸ ਲਈ ਸੰਤ-ਜਨ ਵੈਸ਼ਨੋ ਰਹਿ ਕੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਬੋਝ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਿਰ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਏਨਾ ਵੱਧ ਭਾਰ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ-ਕਾਲ ਵਿਚ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਇਸ ਭਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਨਹੀਂ।
_{ਦਿਵ੍ਯ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪੱਤਰ 444}

ਤੁਹਾਡੀ ਸੰਤਮਤ ਵੱਲ ਰੁਚੀ ਅਤੇ ਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਵੈਸ਼ਨੋ ਭੋਜਨ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਤੋਂ ਛੋਟ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀ।... ਮਾਸ, ਮੱਛੀ, ਆਂਡੇ, ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਨਾਮ-ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਰਤ ਹੈ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਸਾਡਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ, ਵੈਸ਼ਨੋ ਭੋਜਨ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗੀਆਂ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਅਤੇ ਲਾਭਵੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਸ਼ੁੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ... ਵੈਸ਼ਨੋ ਭੋਜਨ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਦੀਖਿਆ (ਨਾਮ-ਦਾਨ) ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀ।
_{ਸੰਤਮਤ ਦਰਸ਼ਨ, ਪੱਤਰ 5}

ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਲਾਭ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਜੀਵਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਬਣਨ ਨਾਲ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਮਾਸ ਅਤੇ ਆਂਡੇ ਤਾਮਸਿਕ ਭੋਜਨ ਜਾਂ ਉਤੇਜਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜਦ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਐਸੇ ਸਾਤਵਿਕ ਭੋਜਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ। ਖਾਣੇ ਦਾ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੈਸਾ ਭੋਜਨ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਵੈਸਾ ਮਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਸ-ਸ਼ਰਾਬ ਆਦਿ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਮਨ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਿਚ ਵਿਘਨ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ... ਜੀਵ-ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਾਸ ਖਾਣ ਨਾਲ ਮਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਕਠੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵ ਪ੍ਰੇਮ, ਦਇਆ ਅਤੇ ਖਿਮਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਉਸ ਪਿਤਾ-ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਤੋਂ ਦੂਰ ਭਟਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
_{ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਖੋਜ, ਪੱਤਰ 501}

ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਦੇ ਨੇਮ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਪਾਲਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਹੋਰ ਫ਼ੈਸਲੇ ਵੀ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਇਹ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਚਮੜੇ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਸੰਬੰਧੀ ਕਿਹੜੀ ਹੱਦ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਹਜ਼ੂਰ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ:

ਸਿਧਾਂਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਦ ਚਮੜੇ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਜੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਤਾਂ ਲਕੀਰ ਖਿੱਚਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਮੜੇ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ ਕੁਦਰਤੀ ਮੌਤ ਵੀ ਮਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਮੜਾ ਜੁੱਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਂਞ ਵੀ ਅਸੀਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਅਨੇਕਾਂ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਿਰਫ਼ ਸਾਹ ਲੈਣ ਨਾਲ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਪਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਜੀਵ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਬਿਨਾਂ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿ ਸਕਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ।
_{ਦਿਵ੍ਯ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪੱਤਰ 125}

ਤੁਸੀਂ (ਫ਼ਰ) ਜੁੱਤੀਆਂ-ਬੂਟਾਂ ਅਤੇ ਬਟਨਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਾਲ ਦੀ ਖੱਲ ਲਾਹਿਆਂ ਗੁਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਜੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੋਚੀਏ ਤਾਂ ਨੰਗੇ-ਪੈਰ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ। ... ਜਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸੰਤਮਤ ਵਿਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ੌਕ, ਸ਼ਿਕਾਰ ਜਾਂ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ। ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਮਕਾਨਾਂ, ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀਆਂ ਜਗ੍ਹਾਂ ਨੂੰ, ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਣ, ਸਿਹਤ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਕੀੜੇ-ਪਤੰਗਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਇਨਸਾਨੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
_{ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਖੋਜ, ਪੱਤਰ 219}

ਮਾਸ, ਮੱਛੀ, ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਮਾਸ ਅਤੇ ਆਂਡੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ’ਚੋਂ ਲਈ ਗਈ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਜਿਗਿਆਸੂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ:

1. ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾੱਰਟਨਿੰਗ (Shortening) ਜਾਂ ਪਿਓਰ ਸ਼ਾੱਰਟਨਿੰਗ (Pure Shortening) ਚਰਬੀ ਦਾ ਲੇਬਲ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਾਣੇ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਵੈਜੀਟੇਬਲ ਸ਼ਾਰਟਨਿੰਗ ਜਾਂ ਬਟਰ ਸ਼ਾਰਟਨਿੰਗ ਦਾ ਲੇਬਲ ਨਾ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੂਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਚਰਬੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ।
2. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿਚ ਜਿਲੇਟਿਨ (Gelatine) ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਨਹੀਂ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਲੇਟਿਨ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਅੰਗਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਜਾਂ ਖੁਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੈਲੀ (Jelly) ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜਿਲੇਟਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਲੇਟਿਨ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਪੇਕਟਿਨ (Pectin) ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਘਾਹ (Sea Weed) ਤੋਂ {ਅਗਰ-ਅਗਰ (Agar-Agar), ਚਾਈਨਾ ਗ੍ਰਾਸ (China grass), ਕੈਰਾਗੀਨਨ (Carrageenan)}, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਸ੍ਰੋਤ ਦਾ ਲੇਬਲ ਲੱਗਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲੇਸੀਥਿਨ (Lecithin), ਗਲਿਸਰੀਨ (Glycerine) ਅਤੇ ਰੈਨਟ (Rennet) ਜਿਸ ਦੀ ਪਨੀਰ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦ ਤੱਕ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਨਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਇਹ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਹਲਾਲ (Halal) ਅਤੇ ਕੋਸ਼ਰ (Kosher) ਜਿਲੇਟਿਨ ਵੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
3. ਕਈ ਖਾਣਯੋਗ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਉੱਤੇ ਲੇਬਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਆਂਡੇ ਜਾਂ ਆਂਡੇ ਦੇ ਸਫ਼ੈਦ ਭਾਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੀ ਬ੍ਰੈੱਡ, ਬ੍ਰੈੱਡ ਤੋਂ ਬਣੇ ਖਾਣਯੋਗ-ਪਦਾਰਥ, ਕ੍ਰੈਕਰ, ਬੇਕਰੀ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖਾਣਯੋਗ-ਪਦਾਰਥ, ਪੇਸਟਰੀ (ਕੇਕ, ਪਾਈ, ਬਿਸਕੁਟ, ਕੁਕੀਜ਼ ਆਦਿ) ਮੇਓਨੇਜ਼ (Mayonnaise), ਮਾਰਸ਼-ਮੈਲੋ (Marshmallows), ਸਲਾਦ ਡ੍ਰੈਸਿੰਗ, ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਆਈਸਕਰੀਮ, ਸ਼ਰਬਤ ਅਤੇ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕੈਂਡੀ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
4. ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਕੋਈ ਅੰਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ ਅਤੇ ਓਮੇਗਾ - 3 (Omega-3) ਤੇਲਾਂ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਮੱਛੀ ਦਾ ਤੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਅਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਵੀ ਪਸ਼ੂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨਿਰੋਲ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਜਾਂ ਵੀਗਨ ਵਿਟਾਮਿਨ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
5. ਅਜਿਹੇ ਖਾਣਯੋਗ-ਪਦਾਰਥ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵਾਈਨ ਜਾਂ ਸ਼ਰਾਬ-ਜਿਹੇ ਦੂਸਰੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ।

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖਾਧ-ਸਮੱਗਰੀ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਪਦਾਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਹ ਪਦਾਰਥ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਾਂ ਫਲ-ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕੰਪਨੀ ਤੋਂ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਪਦਾਰਥ ਜਿਸ ਦੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ, ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।

ਭੋਜਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤੇ ਕੱਟੜ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਿਰਫ਼ ਰੂਹਾਨੀ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਐਸਾ ਭੋਜਨ ਲੈਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਫਲ ਜਾਂ ਬਿਨਾਂ ਪਕਾਇਆ (ਕੱਚਾ) ਭੋਜਨ ਹੀ ਖਾਓ ਜਾਂ ਫਿਰ ਸਿਰਫ਼ ਜੈਵਿਕ ਰੂਪ (Organic) ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖਾਣਯੋਗ-ਪਦਾਰਥ ਹੀ ਵਰਤੋ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭੋਜਨ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਖਾਣਯੋਗ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜਿਹੜੇ ਹਲਕੇ, ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਅਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹਜ਼ਮ ਹੋ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹੋਣ। ਸੰਤਮਤ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਾਂਗ ਭੋਜਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਅਸਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਕਹੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਬਾਰੇ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਣ ਦੀ ਪਾਲਨਾ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਵੱਧ ਜਤਨ ਕਰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਕਿੰਨੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ।

ਰੂਹਾਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਉਸ ਆਦਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਸਰੀਰਿਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਪੂਰਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਣਾ ਸਾਡਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੈ। ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਆਦਤ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਸਾਡੇ ਮਨ ਉੱਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਮਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਤਲਬ ਉੱਠਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸਾਡੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰਮਾਰਥ ਦੀ ਰਾਹ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਸੂਲਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇੱਛਾ-ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।  ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਦੀ ਆਦਤ ਸਾਨੂੰ ਸਰੀਰਿਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਰਬਲ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਾਡੀ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਉੱਤੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਸਿਗਰਟ ਪੀਣਾ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਆਦਤ ਹੈ, ਇਹ ਧੀਮੀ ਗਤੀ ਵਾਲਾ ਅਜਿਹਾ ਜ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਈ ਗੰਭੀਰ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਆਦਤ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
_{ਜੀ.ਐਸ.ਢਿੱਲੋਂ}

ਸਪਿਰਿਚੂਅਲ ਡਿਸਕੋਰਸਿਜ਼ ਵਾਲਯੂਮ  1  (Spiritual Discourses, Vol. I) ਦੇ ਅਧਿਆਇ, ਦ ਡਿਸਾਈਪਲਜ਼ ਵੇ ਆਫ਼ ਲਾਈਫ਼ (The Disciple’s Way of Life) ਵਿਚ ਹਜ਼ੂਰ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਇਸ ਸ਼ਰਤ ਬਾਰੇ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:

ਖਾਣ, ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜਾ ਜ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਪਲ-ਭਰ ਲਈ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਆਦਤ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਲੰਮੀ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਪਛਤਾਵਾ ਹੈ। ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਏਨਾ ਧੁੰਦਲਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਿਵੇਕ-ਸ਼ਕਤੀ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹਾ ਪਰਦਾ ਪਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚੰਗੇ-ਮੰਦੇ, ਠੀਕ-ਗ਼ਲਤ, ਕਰਨਯੋਗ ਅਤੇ ਨਾ ਕਰਨਯੋਗ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਕਰਮ ਕਰ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਵਿਚ ਫਸਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਸਕਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਸਭ ਵਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ ਦੇ ਜਨਮਦਾਤਾ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਬੁਰੇ ਕਰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਪਲ-ਭਰ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਪੀੜ ਦਾ ਲੰਮਾ ਮਹਾਂਜਾਲ ਬੁਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਕਈ ਵਾਰ ਡਾਕਟਰ ਦਰਦ ਦੀ ਜਾਂ ਕੋਈ ਦੂਸਰੀ ਅਜਿਹੀ ਦਵਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨਸ਼ੀਲਾ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮੈਡੀਕਲ ਮਾਰੀਜੁਆਨਾ (ਭੰਗ, ਹਸ਼ੀਸ਼) ਉੱਤੇ ਇਹ ਅਸੂਲ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਬੇਸ਼ਕ ਡਾਕਟਰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇਵੇ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਿਨਥੈਟਿਕ (Synthetic) ਦਵਾਈਆਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਇਹੋ ਅਸੂਲ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਟੀ.ਐਚ.ਸੀ. ਕੰਪਾਊਂਡ (T.H.C. Compound) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਤਿਸੰਗੀ ਅਤੇ ਜਿਗਿਆਸੂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਭੰਗ, ਹਸ਼ੀਸ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਗ਼ੈਰ-ਕਨੂੰਨੀ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰੀਜੁਆਨਾ (Marijuana) ਜਾਂ ਭੰਗ ਤੋਂ ਬਣੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ, ਭਾਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਟੀ.ਐਚ.ਸੀ. (THC) ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨਾ, ਦਵਾਈ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੈਨਾਬੀਨੋਇਡ (cannabinoid) ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਸੀ.ਬੀ.ਡੀ. (CBD) ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਤੇਲ ਅਤੇ ਕਰੀਮ ਵਰਗੇ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਜਿਹੜੇ ਜਿਗਿਆਸੂ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮੈਡੀਕਲ ਮਾਰੀਜੁਆਨਾ ਜਾਂ ਕੈਨਾਬੀਨੋਇਡ ਤੋਂ ਬਣੇ ਸੀ.ਬੀ.ਡੀ. (CBD) ਵਰਗੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਸਲ ਉਦੇਸ਼ ਕੀ ਹੈ? ਸਤਿਗੁਰੂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਤਿਸੰਗੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਹੈ। ਜੇ ਮਨ ਨਿਰਮਲ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਇਕਾਗਰ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਕਰ ਪਾਵਾਂਗੇ। ਮਾਰੀਜੁਆਨਾ ਅਜਿਹਾ ਨਸ਼ੀਲਾ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜੋ ਹਲਕੀ-ਜਿਹੀ ਮਨੋ-ਭ੍ਰਾਂਤੀ (Hallucinogenic) ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਾਲਪਨਿਕ-ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸੱਚ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਵਾਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਕੁਝ ਇਕ ਇਹ ਮੰਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਨ: ਇਸ ਨਾਲ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਕਾਗਰਤਾ ਭੰਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਮਨੋ-ਦਸ਼ਾ ਵਿਚ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ ਉੱਤੇ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਾਡੇ ਵਿਵੇਕ ਅਤੇ ਤਰਕ-ਵਿਤਰਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਪਸ਼ਟ ਸੋਚ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਿਰਬਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਦਰਦ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਦਵਾਈ ਲੈਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ ਸਾਡੇ ਮਨ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਜੇ ਸਾਡਾ ਇਰਾਦਾ ਪੱਕਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਢੂੰਡ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਪਵੇ। ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਵੱਲ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸਤਿਸੰਗੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਮੰਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਡਾਕਟਰ ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੋਈ ਦੂਸਰੀ ਦਵਾਈ ਢੂੰਡ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਜਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦਾ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਦੁਆਰਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਅੰਤਰਮੁਖ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ। ਅਜਿਹੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਅਸਲ ਵਿਚ ਰਸਤੇ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਰੁਕਾਵਟ ਹਨ... ਅਤੇ ਇਹ ਅੰਦਰਲੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਹੇਠਾਂ ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਅੰਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਮਨਾਹੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ:

ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਦਲੀਲਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਤਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਇਲਮ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੱਤ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਉਹ ਕੀ-ਕੀ ਬੇਵਕੂਫ਼ੀਆਂ, ਜ਼ੁਰਮ ਅਤੇ ਪਾਪ ਕਰ ਬੈਠਦੇ ਹਨ।
_{ਦਿਵ੍ਯ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪੱਤਰ 351}

ਇਹ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨ ਵਿਚ ਬਿਠਾ ਲਵੋ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਐਲ. ਐਸ. ਡੀ. ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਐਸੀ ਵਸਤੂ, ਕਦੇ ਵੀ ਸਰੀਰਿਕ ਜਾਂ ਪਦਾਰਥਕ ਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਰੂਹਾਨੀ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਐਲ. ਐਸ. ਡੀ.  ਆਦਿ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਮਨ-ਇੰਦਰੀਆਂ ਨਾਲ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਉਹ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਅਤੇ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ, ਨਾ ਕੇਵਲ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਆਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਦਿਵਾਲਾ ਕੱਢ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਵੀ ਸੱਤਿਆਨਾਸ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੰਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਗ਼ਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਲੈ ਲਈਆਂ। ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਖਾਣ ਨਾਲ ਹੀ ਰੱਬ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਜੀਵ ਉਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ? ਇਸ ਤੋਂ ਸਸਤਾ ਸੌਦਾ ਹੋਰ ਕੀ ਹੋਣਾ ਸੀ! ਇਹ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਸਹੀ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਹੋਰ ਦੂਰ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲਾ ਰਾਹ ਹੈ।
_{ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਖੋਜ, ਪੱਤਰ 164}

ਹਜ਼ੂਰ ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਇਕ ਪੱਤਰ ਵਿਚ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਦੂਸਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਹਦਾਇਤਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਪੱਤਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ-ਪੂਰਵਕ ਪੜ੍ਹ ਲਵੋ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

ਮੈਂ ਨੌਜਵਾਨ ਸਤਿਸੰਗੀਆਂ ਬਾਰੇ ਆਪ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੜ ਤੋਂ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਵੱਲ ਮੁੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਹੱਦ ਤਕ ਵਧ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਮਾਰੀਜੁਆਨਾ ਜਾਂ ਭੰਗ, ਹਸ਼ੀਸ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ। ਅੱਜ ਦਾ ਆਪ-ਹੁਦਰਾ ਸਮਾਜ (Permissive Society) ਅਜੋਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਪ ਨੇ ਜੋ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਹੋਰ ਵੱਧ ਕਰੜੀ ਪਰਖ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਛਾਣ-ਬੀਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚ ਉਹ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲਗਾਓ। ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ ਕਿ ਉਹ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੋਂ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਛੱਡੇ ਹੋਏ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਹੋਇਆ ਹੈ? ਉਹ ਕਿਹੜੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ? ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਬਿਹਤਰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਸੰਤਮਤ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਿੰਨੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਹੈ।

ਜੋ ਲੋਕ ਮਾਸ, ਆਂਡੇ ਆਦਿ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਮਾਰੀਜੁਆਨਾ, ਹੇਰੋਇਨ, ਐਲ. ਐਸ. ਡੀ. ਆਦਿ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਅਨੈਤਿਕ (ਅਸੁਭਾਵਿਕ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਕਨੂੰਨੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਾਲਾ) ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਸੰਤਮਤ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ, ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਆਵੇਦਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸੰਤਮਤ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਜਮੀ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਹੀਂ।

ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਪਰਖ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੰਤਮਤ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾ ਸਕੇਗਾ ਕਿ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਆਧਾਰ ਅਤੇ ਥਿਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਜਿਹੜੀ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਕਨੂੰਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਸਰੀਰਿਕ ਸੰਬੰਧ ਦੀ ਹੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੇ, ਸ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਗ਼ੈਰ ਅਵੈਧ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ, ਬੇਸ਼ਕ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਕਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ਤੇ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੇ ਮਰਿਆਦਾ-ਪੂਰਨ ਸਰੀਰਿਕ ਸੰਬੰਧ ਬਾਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਫ਼ਰਮਾਏ ਕੁਝ ਬਚਨ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:

ਕਾਮ-ਵਾਸਨਾ ਅਤੇ ਭੋਗ, ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਜਾਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹਨ। ਸੰਤਮਤ ਕਾਮ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਜਜ਼ਬੇ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਪਰ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵੀ ਪੂਰੇ ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਮਰਿਆਦਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਾਮ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਮ ਲਈ ਜਾਂ ਭੋਗ-ਵਿਲਾਸ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।  ਇਹ ਪੂਰਨ-ਸੰਜਮ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸੰਤਾਨ-ਉਤਪਤੀ ਲਈ ਹੈ।  ਇਸ ਦੀ ਅੰਧਾ-ਧੁੰਦ ਵਰਤੋਂ ਸਰੀਰਿਕ ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਦੋਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ।

ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਮਲ ਰੱਖੋ, ਨੇਕ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਰਹੋ, ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹੋ, ਮਨ ਵਿਚ ਸਦਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਉਸ ਅੱਗੇ ਦਇਆ-ਮਿਹਰ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਰਹੋ। ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾਪੂਰਵਕ ਅਤੇ ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਸਮਝਾ ਦਿਓ ਕਿ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੀਚ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਿਬੜਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਕੁਝ-ਇਕ ਤਰੀਕੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨੇਕ-ਪਾਕ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਚਾਹੇ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਪਾ ਲਓ, ਚਾਹੇ ਬੁਰੀਆਂ। ਮਨ ਸਦਾ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਭੋਗਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ਉੱਤੇ ਹੀ ਚੱਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਥੋੜ੍ਹੀ-ਜਿਹੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਅਤੇ ਜਤਨ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਰੁਖ਼ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਵੀ ਮੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
_{ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਖੋਜ, ਪੱਤਰ 238}

ਕਾਮ ਵਿਚ ਲਿਪਤ ਹੋਣ ਦਾ ਅਰਥ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਭੋਗ-ਵਿਲਾਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨ ਹੇਠਾਂ ਗਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਬਿਰਤੀਆਂ ਮਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਜਮ ਜਾਂ ਮਰਿਆਦਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਾਮ ਦਾ ਸਹੀ ਉਪਯੋਗ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੂਰਨ ਸੰਤ-ਮਹਾਤਮਾਂ ਗ੍ਰਿਹਸਤੀ ਹੋਏ ਹਨ। ਸੰਤਮਤ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਘਰ-ਬਾਰ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਕੇ ਸਨਿਆਸੀ ਬਣਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ। ਤਿਆਗ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤਿਆਗ ਮਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿਆਗ ਦੀ ਹੀ ਅਸਲ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਸਮਝ ਕੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਫ਼ਰਜ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਆਰਜ਼ੀ ਜਾਂ ਫ਼ਨਾਹ ਹੈ।...

ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਕਾਮ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਹਠ ਨਾਲ ਦਮਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।  ਇਸ ਨੂੰ, ਸੰਜਮ, ਮਰਿਆਦਾ ਅਤੇ ਅਕਲਮੰਦੀ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿਚ ਰੋੜਾ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ।  ਹਰ ਕੰਮ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹੋਵੇਗਾ।  ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ-ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ। ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਦਿਓ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ ਪ੍ਰੇਮ-ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਕਰਦੇ ਜਾਓ।
_{ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਖੋਜ, ਪੱਤਰ 461}

ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੇ ਮਰਿਆਦਾ-ਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧ ਹੀ ਨਿਰਮਲ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇਕ ਪਹਿਲੂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਗਿਆਸੂ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਆਵੇਦਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇਕ ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਨੇਮ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਲਨਾ ਕਰਨ।

ਸੰਤਮਤ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤਮਤ ਦੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਸੂਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨਾਲ ਕਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਵਿਚ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਣਾ; ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਖ਼ੁਦ ਕਮਾਉਣਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਉੱਤੇ ਵਾਧੂ ਦਾ ਭਾਰ ਨਾ ਬਣਨਾ; ਦੂਸਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਦਇਆ, ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਖਿਮਾ ਦੇ ਭਾਵ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਣਾ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ, ਮਿੱਤਰਾਂ-ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਸੰਬੰਧ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੁਭਾਵਿਕ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀਆਂ ਰੂਹਾਨੀ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਵੱਲ ਵੀ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਜਾਨਸਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਅਧਿਆਤਮ-ਮਾਰਗ’ ਵਿਚ ਇਸ ਜੀਵਨ-ਜੁਗਤ ਦਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ:

ਨਿਰਮਲ ਆਚਾਰ ਜਾਂ ਨੇਕ ਸਦਾਚਾਰ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਦੂਸਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਮਾਨਦਾਰ, ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਭਰੋਸੇ ਵਾਲਾ, ਸੱਚ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ, ਇਨਸਾਫ਼-ਪਸੰਦ ਅਤੇ ਦਿਆਲੂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹਦਾ ਵਤੀਰਾ ਸੁਆਰਥ ਭਰਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹ ਨਿਯਮ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੋਹਾਂ ਉੱਤੇ ਸਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਹੱਕ-ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ ਕਮਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਲੋਕ-ਸੇਵਾ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ, ਉਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਧਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਨ ਦੀ ਨੇਕ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਸੁਆਰਥ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਉਹਦੀ ਸੋਚ ਨਿਰਮਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਰਤਾਓ ਨੇਕ-ਪਾਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਦੂਸਰਿਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪਣੀ ਨੇਕ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕਰ ਸਕੇ। ਉਹਨੂੰ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਭੋਗਾਂ, ਵਿਸ਼ੇ-ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਭੋਗਾਂ ਵਿਚ ਡੁੱਬੇ ਰਹਿਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਸਾਧਕ ਨੂੰ ਨੇਕ, ਨਿਰਮਲ ਆਚਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇ-ਭੋਗਾਂ ਦਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਪਰਮਾਰਥ ਦੇ ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਅਗਲਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
_{ਅਧਿਆਤਮ ਮਾਰਗ, ਨਿਰਮਲ ਆਚਰਨ, ਪੰ. 472}

ਨਾਮ-ਦਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਵੇ, ਜਿਹੜੇ ਨਿਰਮਲ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵਾਅਦੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ‘ਉੱਚਿਤ ਰਹਿਣੀ’ ਜਾਂ ‘ਨਿਰਮਲ ਰਹਿਣੀ’ ਕਹਿ ਕੇ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਜਾਨਸਨ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ:

ਜਿਗਿਆਸੂ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਇਸ ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਅਜੇ ਚੱਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਪੂਰਨ ਨਿਰਮਲ ਆਚਰਨ ਦੀ ਆਸ ਰੱਖਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ।... ਇਸ ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪੂਰਨ ਨਿਰਮਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।  ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਆਸ ਰੱਖਣਾ ਕਿ ਦੀਖਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਜਿਗਿਆਸੂ ਦਾ ਆਚਰਨ ਪੂਰਨ ਨਿਰਮਲਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਹੋਵੇ, ਵੱਡੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਦੀਖਿਆ ਜਾਂ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੀ ਇਸ ਲਈ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤ, ਸ਼ਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਨਾਲ ਸੁਧਾਰ ਕਰ ਸਕੇ। ਭੁੱਖਾ, ਤਿਹਾਇਆ ਵਿਅਕਤੀ ਇਹ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਕਿ ਪਹਿਲੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਤਾਕਤ ਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਫੇਰ ਖਾਣਾ ਖਾਵੇ। ਉਹ ਤਾਕਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਹੀ ਤਾਂ ਖਾਣਾ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।
_{ਅਧਿਆਤਮ ਮਾਰਗ, ਨਿਰਮਲ ਆਚਰਨ, ਪੰ. 473}

ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਆਵੇਦਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਇਹ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਵਕਤ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਵੋ।

ਮਨ ਲੱਗੇ ਜਾਂ ਨਾ ਲੱਗੇ, ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਵਕਤ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਭਿਆਸ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਪੂਰਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ ਸਮੇਂ-ਸਿਰ ਨੇਮ-ਪੂਰਵਕ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ, ਪਰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਭਟਕਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨ ਇਕਾਗਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਬਹਿ ਰਹੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਧਾਰ ਸਖ਼ਤ ਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਵੀ ਖੋਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਨ ਦੀ ਦੌੜ-ਭੱਜ ਘਟਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਦਰੀਆਂ ਪਲ-ਪਲ ਮਨ ਨੂੰ ਭਰਮਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸੱਚੇ ਸਤਿਸੰਗੀ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾਈਏ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਵਿੱਚੋਂ ਰਸ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਮਨ ਦੀ ਰੁਕਾਵਟ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਮਨ ਹੀ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ, ਔਕੜਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੈ। ਇਹ ਵੈਰ-ਵਿਰੋਧ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਮਾਇਆਵੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਲੋਚਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
_{ਸਪਿਰਿਚੂਅਲ ਡਿਸਕੋਰਸਿਜ਼, ਵਾਲਯੂਮ 1}

ਸਤਿਗੁਰੂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਸ਼ ਰੋਜ਼ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਢਾਈ ਘੰਟੇ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਣ। ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਬਾਰੇ ਹਜ਼ੂਰ ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਕੁਝ ਬਚਨ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ:

ਹਰ ਸਤਿਸੰਗੀ ਨੂੰ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਢਾਈ ਘੰਟੇ ਦਾ ਵਕਤ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਇਕਦਮ ਢਾਈ ਘੰਟੇ ਦਾ ਵਕਤ ਦੇਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋਵੇ ਪਰ ਕਦੇ ਨਾਗ਼ਾ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਕਤ ਵਧਾਉਂਦੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅੰਤ ਵਿਚ ਰੋਜ਼ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਢਾਈ ਘੰਟੇ ਦਾ ਵਕਤ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਦੇ ਸਕੀਏ। ਜਦ ਤੱਕ ਸੰਤਮਤ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਉੱਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਮਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ਰਜ਼ ਸੱਚੇ ਦਿਲੋਂ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਨਾ ਫਲ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਲਈ ਸੰਤਮਤ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਨਾ ਕੇਵਲ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਨਾਗ਼ਾ ਨਹੀਂ ਪੈਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਸਗੋਂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਹੀ ਸਿਮਰਨ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
_{ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਖੋਜ, ਪੱਤਰ 435}

ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਲਈ ਸੁਖਾਵਾਂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ, ਕੰਮ-ਕਾਜ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਕਤ ਬਿਤਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਸਮੇਂ ਸੁਖਾਵਾਂ ਮਾਹੌਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹਰ ਵਕਤ ਉਸ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਛੱਡਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੰਤਮਤ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਵੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਇਹ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਇਕ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈਏ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੁਲਾਈ ਰੱਖੀਏ। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਬਿਤਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਿਊਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸੰਤਮਤ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਜੀਵਨ ਜਿਊਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਜਿਊਂ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲੇਗਾ।
_{ਪੱਛਮੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਇਕ ਮੁਲਾਕਾਤ, ਨਵੰਬਰ 26, 1985}

ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਡੇ ਦੁਆਲੇ ਇਕ ਵਾਤਾਵਰਨ, ਇਕ ਮਾਹੌਲ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਅਮਨ-ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਅਨੰਦ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੇ, ਰੋਜ਼ ਦੇ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੇ ਕਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਾਨੂੰ ਸੰਤਮਤ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਅਮਨ-ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਅਨੰਦ ਦੇ ਉਸ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੁਆਲੇ ਭਜਨ-ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
_{ਜੀਵਤ ਮਰੀਐ ਭਉਜਲ ਤਰੀਐ, ਪ੍ਰਸ਼ਨ 249}

ਏਥੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਲੋਕ ਵਿਚ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਨਾਮ ਹੀ ਸਾਡਾ ਸੱਚਾ ਮਿੱਤਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਦਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹੋ ਸਾਡਾ ਇੱਕੋ-ਇਕ ਆਸਰਾ ਜਾਂ ਆਧਾਰ ਹੈ।  ਇਹੋ ਸਾਡਾ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਕ ਹੈ, ਇਹੋ ਸਾਡੀ ਇੱਕੋ-ਇਕ ਓਟ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਪੂਰੀ ਲਗਨ ਨਾਲ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਸਭ ਮਿੱਤਰ-ਸੰਬੰਧੀ ਗ਼ਰਜ਼ਾਂ ਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਤਾਂ ਜਿਊਂਦੇ-ਜੀ ਹੀ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਨਾਮ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ।
_{ਸਪਿਰਿਚੂਅਲ ਡਿਸਕੋਰਸਿਜ਼, ਵਾਲਯੂਮ 1}

ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ (ਭਾਰਤ-ਵਾਸੀ ਅਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀ ਜਿਹੜੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ) ਉਮਰ ਦੀ ਸੀਮਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ:

• 22 ਸਾਲ   ਮਰਦ/ਜੋੜੇ/ਬੀਬੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। (ਕੁਆਰੇ ਮਰਦ ਜਾਂ ਨੌਕਰੀ/ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਣ)
• 25 ਸਾਲ   ਬੀਬੀਆਂ (ਜੇ ਵਿਆਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਪਤੀ ਨੂੰ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।)
• 25 ਸਾਲ   ਬੀਬੀਆਂ (ਜੇ ਕੁਆਰੀਆਂ ਪਰ ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰ ਹਨ)
• 27 ਸਾਲ   ਬੀਬੀਆਂ(ਜੇ ਕੁਆਰੀਆਂ ਪਰ ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਹਨ)

ਗਰਭਵਤੀ ਬੀਬੀਆਂ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਨਾਮਦਾਨ ਲਈ ਆਵੇਦਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਗਰਭ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੌਥੇ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਤੱਕ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।

ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਆਵੇਦਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇਕ ਸਾਲ ਤਕ ਸ਼ਰਾਬ, ਤੰਬਾਕੂ, ਮਨ ਉੱਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੈਨਾਬੀਨੋਇਡ ਤੋਂ ਬਣੇ ਸੀ.ਬੀ.ਡੀ. ਵਰਗੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।

ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਆਵੇਦਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇਕ ਸਾਲ ਤਕ ਕਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਣਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਅਣਉੱਚਿਤ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਦਾ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਅਣਉੱਚਿਤ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਜਾਂ ਫਿਰ ਕਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ।

ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ (ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹੋ):

• ਜਿਗਿਆਸੂਆਂ ਦੇ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਲਈ
• ਜਿਗਿਆਸੂਆਂ ਲਈ
• ਹੱਕ-ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ
• ਪਰਮਾਰਥ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ

ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ (ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ):

• ਪਰਮਾਰਥੀ ਪੱਤਰ, ਭਾਗ ਦੂਜਾ
• ਪ੍ਰਭਾਤ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼
• ਆਤਮ-ਗਿਆਨ
• ਦਿਵ੍ਯ ਪ੍ਰਕਾਸ਼
• ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਖੋਜ
• ਸੰਤ ਸੰਵਾਦ, ਭਾਗ 1-3
• ਨਾਮ ਭਗਤੀ: ਗੋਸਵਾਮੀ ਤੁਲਸੀਦਾਸ
• ਅਧਿਆਤਮ ਮਾਰਗ
• ਸੰਤ ਸਮਾਗਮ
• ਮੇਰਾ ਸਤਿਗੁਰੂ
• ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮ
• ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਉਪਦੇਸ਼
• ਸੰਤ ਕਬੀਰ
• ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ
• ਮੀਰਾ: ਪ੍ਰੇਮ ਦੀਵਾਨੀ
• ਹਜ਼ਰਤ ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ

ਸੰਤਮਤ ਵਿਚ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਕੋਈ ਰੁਪਏ-ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੰਸਥਾ ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਕੋਈ ਖ਼ਰਚਾ ਵਸੂਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਏਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਟੇਪ ਆਦਿ ਵੀ ਲਾਗਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਉੱਤੇ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸੰਤਮਤ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਿੱਜੀ ਖ਼ਰਚਾ ਖ਼ੁਦ ਚੁੱਕਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਆਸ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਪਾਨਸਰ, ਸੈਕਟਰੀ ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਸਤਿਸੰਗ ਸੈਂਟਰ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਿੱਜੀ ਖ਼ਰਚੇ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਲੈਣਗੇ। ਇਸ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕਾਂ, ਟੇਪ ਆਦਿ ਖ਼ਰੀਦਣ ਅਤੇ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਨਾਮ-ਦਾਨ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਮ-ਦਾਨ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦਾ ਦੁਰਲੱਭ ਅਤੇ ਅਮੋਲਕ ਵਰਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਦੇ ਲਈ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸਧਾਰਨ-ਜਿਹਾ ਖ਼ਰਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਨਾਮ-ਦਾਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਉਪਹਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਅਵਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੇ ਦੁਆਰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਦੀ ਇਤਨੀ ਖਿੱਚ ਹੈ ਜਿਤਨੀ ਸਾਨੂੰ ਕਦੇ ਉਸ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਦੀ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਸਾਡੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮਿਲਣ ਦੀ ਤੜਪ ਵੀ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
_{ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਖੋਜ, ਪੱਤਰ 118}